Bincangkan
cabaran pelbagai budaya dan pemupukan hubungan etnik di Malaysia.
1.0 Pengenalan
Malaysia merupakan
sebuah negara yang pesat membangun dengan acuannya yang tersendiri. Pelbagai
struktur pentadbiran dan rangka perancangan yang amat rapi telah direncana
dalam usaha untuk memastikan proses kemajuan dan pembangunan ini terlaksana
dengan sistematik. Selepas peristiwa 13 Mei 1969, kunci keamanan, keteguhan,
kestabilan dan kemajuan pembangunan negara banyak bergantung kepada perpaduan
dan kerjasama masyarakat Malaysia itu sendiri. Pelbagai cabaran harus ditempuhi
oleh masyarakat Malaysia disebabkan wujudnya konflik dalam masyarakat majmuk
ini. Malaysia sebagai sebuah negara yang mempunyai pelbagai etnik, agama,
bahasa dan budaya tentu tidak dapat lari dari menghadapi cabaran hubungan
etnik. Usaha-usaha untuk menerapkan semangat perpaduan atau kekitaan di
kalangan masyarakat sering menghadapi cabaran serta masalahnya.
Terlebih dahulu,
haruslah diingat bahawa Malaysia telah berjaya keluar daripada kumpulan negara
“Mundur” dan kepada negara sedang “Membangun”. Bahkan, Malaysia kini sebenarnya
menuju ke arah status negara “Maju”. Oleh yang demikian, aspek keharmonian yang
terdapat antara etnik amatlah penting dalam memastikan proses pembangunan dan kemajuan
negara akan dapat dilaksanakan dengan mudah dan efektif. Persoalannya, apakah
cabaran pelbagai budaya dalam hubungan etnik di Malaysia? Bagaimanakah
usaha-usaha yang dilaksanakan dalam pemupukan hubungan etnik ini berlangsung?
Dalam penulisan laporan ini, kami akan menghuraikan dengan lebih lanjut lagi
dengan merujuk kepada sumber maklumat dan kajian yang pernah dijalankan.
2.0 Cabaran –
cabaran
2.1 Politik
Jadi, apakah
cabaran-cabaran pelbagai budaya yang terdapat dalam pemupukan hubungan etnik di
Malaysia? Berdasarkan buku “Hubungan Etnik: Kelangsungan Pembinaan Negara
Bangsa” karya Mohd Sohaimi Esa, terdapat 5 cabaran yang boleh dijadikan garis
panduan yang harus difahami dalam proses pemupukan hubungan etnik ini (Mohd
Suhaimi, 2011). Cabaran yang pertama ialah politik. Kita sedia maklum bahawa
setiap kaum di Malaysia diwakili oleh parti politik masing-masing. Contohnya,
UMNO dan PAS untuk bangsa Melayu, manakala MCA, GERAKAN, dan DAP untuk kaum
Cina. MIC pula mewakili kaum India. Keadaan ini akan menyebabkan terhasilnya
sebuah situasi politik perkauman yang boleh menimbulkan perasaan kurang senang
dan mengukuhkan semangat perkauman yang menebal. Menjadikan keadaan lebih parah
lagi ialah, apabila isu-isu perkauman seperti bahasa, pendidikan, agama,
kebudayaan, dan ekonomi dipergunakan untuk tujuan berpolitik. Hal ini kerana
semua kaum ingin menyuarakan, menjaga serta memperjuangkan kepentingan kaum
masing-masing tanpa mengira perasaan dan kepentingan kaum lain. Akibatnya,
mereka akan sukar untuk menerima pemimpin dari kaum lain. Lantas, menyebabkan
kerjasama politik menjadi sebuah agenda yang sukar dilaksanakan.
2.2 Ekonomi
Cabaran yang kedua
ialah ekonomi. Menurut buku “Masyarakat Malaysia: Cabaran Sosio-Ekonomi”
karangan Jomo K.S, kebanyakan etnik di Malaysia menjalankan bidang pekerjaan
yang berbeza (Jomo, 1991). Dengan kata lain, akan terdapat kecenderungan
penguasaan ekonomi oleh sesebuah kaum. Contohnya, kebanyakan bangsa Melayu
bekerja sebagai petani di sawah dan kebun atau sebagai nelayan di laut.
Manakala, bangsa Cina cenderung ke arah pelombongan bijih timah dan peniagaan
di bandar. Kaum India pula bekerja sebagai penoreh getah dan pekerja ladang
kelapa sawit.. Akibatnya, berlakulah jurang yang luas bagi setiap kaum iaitu
kurangnya interaksi yang kerap antara kaum. Mereka lebih cenderung kepada
interaksi di kalangan kaum yang sama lalu menyebabkan semangat perkauan menjadi
semakin menebal. Jurang yang luas dari segi penguasaan ekonomi ini menyebabkan
berlakunya ketidakseimbangan pendapatan. Oleh itu, setiap kaum akan berusaha mendapatkan hak dan keuntungan yang
lebih besar daripada pertumbuhan ekonomi dan peluang ekonomi yang wujud.
Akhirnya, berlakulah persaingan untuk kepentingan kaum masing-masing.
2.3 Sosial
Cabaran yang seterusnya
ialah sosial. Kita dapat melihat bagaimana terdapatnya pemisahan penempatan
antara kaum. Dalam sebuah penulisan jurnal oleh Muhd Tee Abdullah yang bertajuk
“CABARAN INTEGRASI ANTARA KAUM DI MALAYSIA: PERSPEKTIF SEJARAH, KELUARGA DAN
PENDIDIKAN” kebanyakan bangsa Melayu tinggal di kawasan perkampungan nelayan
serta sawah padi, manakala bangsa Cina pula tinggal di kawasan perlombongan bijih
timah serta bandar, dan kaum India pula kebanyakkannya tinggal di estet getah
dan ladang kelapa sawit (Muhd Tee Abdullah, 2010). Sebenarnya, keadaan ini
berpunca daripada dasar pecah dan perintah British sewaktu era penjajahan
mereka dahulu. Ia bertujuan untuk meregangkan hubungan dan interaksi pelbagai
kaum. Akibatnya, ia memperkuatkan perasaan kekitaan dan etnosentrisme dalam
kalangan anggota yang boleh menimbulkan prasangka di kalangan kaum terhadap
kaum yang lain. Dan kesan pemisahan ini dapat kita lihat dengan jelas dari segi
pakaian, agama, bahasa dan pendidikan. Dari aspek pendidikan pula, sistem
persekolahan memisahkan pelajar mengikut bahasa ibunda masing-masing.
Akibatnya, terbentuklah semangat perkauman yang mendalam dan menimbulkan
prasangka. Interaksi juga akan berkisar di kalangan etnik yang sama.
Tambahan pula, faktor
agama dan budaya juga merupakan cabaran dalam pemupukan etnik di Malaysia. Hal
ini kerana setiap etnik mempunyai agama, adat istiadat, bahasa dan kebudayaan yang
berlainan. Perbezaan sedia ada seperti aspek agama, bahasa dan kebudayaan
menjadi semakin ketara apabila setiap etnik terus menebal dengan bahasa dan
kebudayaan masing – masing. Kesannya, konflik antara kaum akan mudah terjadi.
Selain itu, setiap golongan masyarakat juga mengutamakan anggota dari etnik
yang sama dalam mendapatkan pekerjaan, memilih sahabat dan mencari teman
hidup. Secara tidak langsung,
menyebabkan kesukaran untuk hidup dalam satu masyarakat yang sama. Dengan kata
lain, terdapatnya masalah komunikasi antara kaum.
2.5 Globalisasi
Cabaran yang terakhir ialah faktor globalisasi. Di
dalam Kamus Dewan edisi keempat, menyatakan globalisasi membawa definisi proses
yang membolehkan sesuatu aktiviti seperti ekonomi, kebudayaan dan sebagainya
disebarkan atau diperluas ke pringkat antarabangsa atau ke seluruh dunia,
terutamanya dengan adanya kemudahan sistem komunikasi serta dasar terbuka
(Kamus Dewan Edisi 4, 2010). Tetapi dalam konteks masyarakat Malaysia pula, globalisasi
boleh ditafsirkan sebagai proses perubahan ke arah cara hidup berasakan gagasan
ekonomi dan politik Barat. Walaupun negara kita berada di sebelah Timur, tetapi
pengaruh dapat dilihat dengan ketara. Memanglah diperakui bahawa globalisasi
membawa pengaruh positif seperti negara bergerak maju melalui pendedahan
menggunakan teknologi yang tinggi serta pentadbiran yang sistematik. Tetapi, ia
juga memberikan pelbagai pengaruh negatif. Pengaruh Barat dari segi ideologi,
budaya, hedonisme dan nilai negatif, ekonomi bebas, sains dan teknologi yang
memusnahkan serta sistem politik yang dianggap terbaik bagi semua manusia telah
dibawa masuk ke dalam masyarakat Malaysia yang murni. Implikasinya ialah,
globalisasi menjadi faktor perubah budaya yang kuat dan mengakibatkan
nilai-nilai luhur secara tidak kita sedari dan pemikiran Barat semakin diterima
secara halus ke dalam masyarakat.
3.0 Usaha –
usaha Pemupukan Etnik
Seterusnya, kami akan
membincangkan pula usaha pemupukan hubungan etnik di Malaysia. Sebenarnya,
usaha pihak kerajaan ke arah pemupukan hubungan etnik bermula selepas tahun
1957, iaitu sewaktu Persekutuan Tanah Melayu mencapai kemerdekaan daripada
pihak British. Antara usaha yang dijalankan ialah dengan menggubal Dasar
Pendidikan Kebangsaan yang bertujuan untuk mewujudkan masyarakat bersatu padu.
Contohnya, Penyata Rahman Talib dan Akta Pelajaran 1961 telah menjadikan bahasa
Melayu sebagai bahasa pengantar utama. Selain itu, selepas peristiwa 13 Mei
1969, telah diwujudkan Jabatan Perpaduan Negara, Majlis Muhibah Negara dan
Majlis Perundingan Negara yang semuanya bertujuan untuk memastikan keharmonian
dan perpaduan antara kaum terbina dengan utuhnya. Tambahan pula, Rukun Negara
juga telah dihasilkan. Rukun ini berasaskan kepercayaan, keyakinan dan iltizam
untuk membentuk jati diri setiap rakyat Malaysia.
Usaha kerajaan
diteruskan lagi dengan Dasar-Dasar Pembangunan Negara yang bertujuan melakukan
perubahan dalam aspek sosial, kebudayaan, politik dan ekonomi (Nor Aini, 2004).
Pelan Pembangunan Negara ini terbahagi kepada 3 bahagian iaitu Dasar Ekonomi
Baru (1971 – 1990) yang bertujuan untuk mengurangkan dan membasmi kemiskinan
melalui penambahan pendapatan serta memperbanyakkan peluang pekerjaan tanpa
mengira kaum atau agama. Pelan seterusnya ialah Dasar Pembangunan Nasional
(1991 – 2000) yang bertujuan untuk mencapai pembangunan seimbang bagi
mewujudkan masyarakat yang bersatu padu dan adil. Pelan terakhir ialah Dasar
Wawasan Negara (2001 – 2010) atau lebih dikenali sebagai Wawasan 2020. Pelan
ini melibatkan semua aspek dan mensasarkan Malaysia dijangka menjadi sebuah
negara maju menjelang 2020.
Sehubungan itu, suatu
perkara haruslah diingat. Untuk mencapai perpaduaan di antara kaum, setiap
golongan hendaklah menjaga budi bahasa serta akhlak dalam pergaulan. Manakala
adat istiadat pula seharusnya dijadikan peraturan yang perlu dipatuhi dan
diamalkan oleh masyarakat terutamanya sewaktu hari perayaan. Antara hari-hari
perayaan yang sama-sama dihormati dan dirai ialah Hari Kebangsaan, Hari Raya
Puasa, Hari Deepavali, Tahun Baru Cina, Hari Keputeraan Duli Yang Maha Mulia
Yang DiPertuan Agung dan sebagainya.
4.0 Penutup
Kesimpulannya, Malaysia
merupakan sebuah negara majmuk yang masih memerlukan banyak usaha bagi
menyuburkan integrasi antara kaum dan menangani cabaran-cabaran yang sedang dan
akan dihadapi apada masa ini. Manakala isu perkauman pula merupakan isu
sensitif dan boleh menimbulkan keadaan yang tidak harmoni sekiranya
permasalahan ini tidak ditangani dengan cara yang betul dan bijaksana. Oleh
yang demikian, semua pihak perlulah memainkan peranan dalam bidang kuasa
masing-masing bagi menyuburkan integrasi kaum. Haruslah diingat, perpaduan kaum
adalah perkara utama yang harus diberi perhatian keranan pemupukan hubungan
etnik antara masyarakat adalah amat penting bagi negara Malaysia yang
bermasyarakat majmuk.